"Geef mij een gemeenschap en haar doelen en ik ontwerp u haar geldsysteem” zegt Bernard Lietaer, van wie de wereld op 4 februari van dit jaar afscheid moest nemen, de eerste keer dat ik hem spreek.
Namens Dam wens ik alle nabestaanden en vrienden van Bernard sterkte met de verwerking van het verlies.
Ik ontmoet hem en petit comité na een expertbijeenkomst bij het Ministerie van Financiën in mei 2009. Als transitiedenker mag ik erbij. Er is op dat moment een storm gaande na de bankencrisis waarbij de Nederlandse schatkist alles uit de kast haalt om vastlopen van ons land te voorkomen.
Met zijn zin opent de Waal mij de ogen. Geld is ineens geen natuurfenomeen meer. Het is tweakable als software. Aanpasbaar als een parkbank. Herverbindbaar met noden van nu in plaats van met die uit 1944: kun je met geld de kans op herhaling van WO I en II verkleinen? Of uit 1971: kun je door de goudstandaard los te laten een rem op sterk groeiende economieën weghalen. Of uit de jaren ’90-’08: kun je met computereuro’s rendementen in de echte wereld maximaliseren?.
Ik zal Bernard Lietaer nog enkele keren ontmoeten, onder andere in zijn appartement in Brussel. Hij inspireert en zet me samen met de toespraken van Thomas Greco en Margrit Kennedy aan om met Rotterdammers de CESH te starten, later Dam.
Lietaer komt uit de geldwereld. Hij werkt eerst bij de Belgische Nationale Bank onder andere aan de Ecu. Hij is Top Trader met zijn offshorefonds voor munthandel en wordt tenslotte hoogleraar in Europa en de VS.
Hij breekt een lans voor aanvullende munten en laat zien hoe je bijvoorbeeld ongebruikt kapitaal zoals niet-bezette stoelen in het OV kunt combineren met niet-vervulde behoeften aan opruimen van straatafval en aan reizen. Je zet gewoon een jeton in voor een gratis rit OV in ruil voor een zak opgeruimd straatafval.
Met zijn veelvuldig vertaalde The Future of Money / beyond Greed and Scarcity uit 2001 zet Lietaer ongetwijfeld veel anderen aan tot nadenken over mooier geld. Beter geld. Dedicated geld. De sociale toekomst van geld.
Eminence-grise van de Britse politiek, Michael Heseltine legt in een interview in The Guardian van 31 maart 2019 een rechtstreeks verband tussen Brexit en het Austerity-programma dat Engeland na de bankencrisis instelde op publieke uitgaven. Ik wil hier niet zo ver gaan dat lokaal, aanvullend geld drie jaren van Brexit-circus hadden voorkomen. Ik ben wel benieuwd wat het opvolgen van Lietaer’s suggesties hadden betekend voor een wat socialere wereld. Een wereld met minder schrijnende armoede bijvoorbeeld op het moment dat geld niet zijn weg vindt naar de economische midden- en onderklasse.
Laten we met Dam doorgaan op het pad dat we al bijna zes jaar lopen. In de geest van Lietaer. Het lijkt me het beste eerbewijs aan een man die de wereld veel te brengen had.
Harry te Riele
Voorzitter Dam
(Foto: Kris Krüg for PopTech)
